MVO Nederland: ‘Circulariteit en inclusie vormen de kern’
Bedrijven met een doordachte, integrale aanpak van circulair en inclusief ondernemen zijn bovengemiddeld succesvol en toekomstbestendig. Dat blijkt uit het onderzoek “Circulair en Inclusief”, uitgevoerd door MVO Nederland en Universiteit Utrecht. We spraken erover met Maria van der Heijden, directeur van MVO Nederland. ‘Bedrijven die nu al circulair en inclusief ondernemen combineren, bouwen een onderscheidend voordeel op ten opzichte van hun concurrentie.’
Het onderzoek Circulair en Inclusief (uitgevoerd in 2020 en 2021, met financiële steun van de Goldschmeding Foundation) bestaat uit een verkennende survey, ingevuld door 110 organisaties, verdiepende interviews met 9 organisaties en een Community of Practice (5 bijeenkomsten waarin 10 bedrijven zich verdiepten in elkaars omgang met circulariteit en inclusie). Een van deze bedrijven was grafisch dienstverlener Zalsman. We legden de directeur MVO Nederland, Maria van der Heijden, een aantal vragen voor.
Wat verstaat u onder circulair en inclusief ondernemen?
‘Circulair ondernemen gaat over verminderd grondstof- en materiaalgebruik, door materialen zo lang mogelijk in een kringloop te houden. Inclusie gaat over meer diversiteit op de werkvloer. In de nieuwe economie telt iedereen mee en is elk talent nodig. Onze samenleving is heel divers, maar dat zien we onvoldoende terug in het bedrijfsleven. Dat geldt voor vrouwen, mensen met een migratieachtergrond, mensen met afstand tot de arbeidsmarkt, enzovoort.’
Waarom ontbreekt het in veel bedrijven aan diversiteit?
‘Mensen willen graag werken met “ons soort mensen”: hoog opgeleide witte mannen nemen bijvoorbeeld graag hoog opgeleide witte mannen aan. Maar dat leidt op de werkvloer tot eenheidsworst. MVO Nederland streeft naar organisaties waarin verschillende soorten mensen werken die de vrijheid en veiligheid voelen om zichzelf te zijn en hun unieke talenten in te zetten. Zo ben je als onderneming aantrekkelijker voor de markt, die immers ook heel divers is.’
Hoe betrek je ondernemers bij dit soort thema’s?
‘Bedrijven die circulair en inclusief zijn, zijn toekomstbestendiger, zo bevestigt ons onderzoek. Nu heeft het gemiddelde MKB-bedrijf acht mensen in dienst. Ik kan mij goed voorstellen dat die superdrukke ondernemers denken: “O ja, dat ook nog…” Daar moeten we doorheen breken. Circulariteit en inclusie moeten de kern van de business worden, terwijl bedrijven vaak vanuit andere principes zijn ontworpen. Het vergt leiderschap om die transitie vorm te geven.’
Waarom zijn circulariteit en inclusie in één onderzoek samengebracht? Het lijken wezenlijk verschillende thema’s.
‘Beide thema’s passen bij maatschappelijk verantwoord, of duurzaam, ondernemen. In het netwerk van MVO Nederland zitten verschillende organisaties waarin circulair en inclusief ondernemen samengaan. Soms bijvoorbeeld omdat een circulair bedrijfsmodel arbeidsintensiever is, en werkzaamheden omvat die geschikt zijn voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Wij hebben onderzocht hoe organisaties die nu al circulair en inclusief ondernemen dat doen. Hoe pakken zij deze thema’s juist in hun samenhang op? En wat zijn daarbij de succesfactoren of mogelijke blokkades?’
Wat zijn de drie belangrijkste inzichten uit dit onderzoek?
1. ‘Zorg dat je circulariteit en inclusie goed met elkaar verbindt, binnen één duurzaamheidsstrategie die aansluit bij de kern van je bedrijf. Zo word je toekomstbestendig. Circulariteit en inclusie zijn nu nog vaak op verschillende plekken in een organisatie belegd. Circulariteit wordt gezien als een technisch duurzaamheidsthema, inclusie als een zacht, sociaal thema. Ga je deze twee zaken vanuit één gezamenlijk beleid ontwikkelen, dan versterken ze elkaar veel meer. Maar duid dan wel eerst inclusie en circulariteit, en ontwikkel een samenhangende strategie. Bepaal hoe deze thema’s een bijdrage leveren aan je bedrijfsdoelstellingen.’
2. ‘De samenhang van beleid en activiteiten maakt dat bedrijven succesvol zijn. Stel als ondernemer expliciete doelen vast. Maak vervolgens middelen vrij, leg concrete stappen en acties vast, en beleg verantwoordelijkheden, op alle niveaus. Wanneer iedereen in het bedrijf bij deze thema’s betrokken wordt, is de waarde voor het bedrijf namelijk veel groter dan wanneer inclusie en circulariteit slechts de hobby van het management zijn.’
3. ‘Leer als bedrijven van elkaar. In het onderzoek was een “Community of Practice” gevormd: tien bedrijven die zich in elkaars omgang met inclusie en circulariteit verdiepten en op nieuwe ideeën werden gebracht. Zo was er een producent die voorheen retour gezonden tassen grootschalig van de hand deed aan een afvalopkoper. Inmiddels worden die tassen nu rendabel gerepareerd door een sociaal ontwikkelbedrijf, om opnieuw op de markt te worden gebracht. Zo koppelde deze producent binnen een rendabele businesscase circulariteit aan inclusie.’
Het rapport kwam in 2021 uit. Zijn er vorderingen gemaakt in 2022?
‘We zien vooruitgang, maar het tempo ligt nog te laag. Vooral op het gebied van de circulaire economie zien we veel pilots, proefprojecten en koplopers, maar de echt grote slag die nodig is, die mist. Niet zo gek overigens: in het netwerk van MVO Nederland zitten veel koplopers die echt grote stappen zetten, maar het peloton mist nog. Desalniettemin ben ik hoopvol gestemd: ik zie het alsof we een aanloop nemen voor een grote sprong.
Op het gebied van inclusiviteit gebeurt er al veel meer. Zo zorgt de krapte op de arbeidsmarkt ervoor dat bijvoorbeeld mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt vaker aan het werk kunnen. De toegenomen managementaandacht voor inclusiviteit zien we ook terug in onze Nieuwe Economie Index, die we ieder jaar presenteren. Op het gebied van inclusiviteit zitten we aan een mooie 39,8%, terwijl we op andere thema’s zoals “transparante ketens” nog geen 10% halen.’
Welke rol speelt nieuwe wetgeving?
‘Een heel belangrijke: dat we qua inclusiviteit zo vooruit gaan, heeft veel te maken met het vrouwenquotum dat in 2022 werd ingevoerd. In 2020, bij onze eerste Nieuwe Economie Index, scoorde inclusiviteit nog maar 23,8%, en nu dus al bijna 40%. En er komt nog meer wetgeving aan. In januari 2023 presenteert het kabinet het “Nationaal Programma Circulaire Economie”: de kans is groot dat niet-circulaire grondstoffen duurder worden. Ook is er vanuit Brussel wetgeving in de maak rondom ontbossing: bedrijven krijgen de verplichting een risicoanalyse te maken voordat zij bepaalde producten, zoals hout, op de Europese markt mogen brengen. Doel is te voorkomen dat deze producten ontbossing veroorzaken. En tot slot wordt er gewerkt aan een wet die bedrijven verplicht inzage te geven in hun toeleveringsketen. Daarbij moeten ze negatieve impact aanpakken en soms zelfs de door hen veroorzaakte schade herstellen.’
Wordt circulair en inclusief ondernemen steeds meer een business case om nieuwe klanten te trekken?
‘Deze vraag moet je eigenlijk omdraaien. Er is geen businesscase voor niét-circulair en niet-inclusief ondernemen. Kijk ernaar alsof je een dijk wilt aanleggen. Voor geen enkele individuele ondernemer is de aanleg van een dijk een rendabel businessmodel. Maar toch wil je dat zo’n dijk er komt. Dus dan moet je met elkaar samenwerken, in de hele keten. Dat is precies wat MVO Nederland beoogt, als netwerkorganisatie: partijen samenbrengen zodat we met elkaar naar een nieuwe, duurzame economie toegaan. Daarin wordt niet alleen naar financieel gewin gekeken, maar ook naar circulariteit, inclusiviteit, groene energie, biodiversiteit, echte prijzen en transparante ketens. Dat noemen wij “Nieuwe Rijkdom”. En mocht je als bedrijf niet vanuit morele overtuiging hiermee aan de slag willen, dan blijkt uit die zojuist aangehaalde wetgeving dat je er op termijn ook niet meer omheen kunt.’
Heeft MVO Nederland een slotpleidooi voor de grafische sector?
‘Jazeker. Stel een integrale duurzaamheidsstrategie op, en doe dat op C-niveau (het hoogste hiërarchische niveau, red.). Want in een industrie die veel energie, natuurlijke grondstoffen en water verbruikt, is circulariteit cruciaal. En wat inclusiviteit betreft: de vergrijzing in de sector hoeft geen uitdaging te zijn: het is juist een kans om een inclusiever beleid te voeren. Dat gaat uiteindelijk nog financieel renderen ook: bedrijven die nu al circulair en inclusief ondernemen combineren, bouwen een onderscheidend voordeel op ten opzichte van hun concurrentie.
En tot slot een specifieke oproep aan de vormgevers: de producten uit de grafische sector komen onder ieders neus. Vormgevers hebben dus veel invloed op hoe we naar de wereld kijken – én wie zich aangesproken voelt door communicatie via het medium papier. Daar ligt dus een enorme kans: we kunnen zó veel meer mensen aanspreken, en het wereldbeeld van mensen veranderen, als we onder de vormgevers meer diversiteit hebben.’
Tekst: Wim Danhof
Over MVO Nederland
MVO Nederland stuurt de transitie naar een duurzame economie met de grootste ondernemersbeweging van Europa. ‘We verduurzamen de economie voor onze samenleving en om onze aarde niet te verkwisten. MVO Nederland wil dat in 2025 minimaal twintig procent van de Nederlandse economie omgaat in de duurzame economie, die gestoeld is op meer dan alleen financiële waarden en draait binnen de grenzen van de planeet en maatschappij. Alleen zo kunnen we het tij keren.’ Meer informatie: www.mvonederland.nl.
Het volgende PRINTmatters magazine ook bij jou in de bus?
